2. Y HỌC CỔ TRUYỀN
2.1. Bệnh danh: Đau dây thần kinh tọa thuộc phạm trù "Chứng tý", "Tọa cốt phong" của Y học cổ truyền.
2.2. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh:
- Nguyên nhân: Thần kinh tọa do các rễ thần kinh xuất phát từ khe đốt sống thắt lưng 4, 5 và các lỗ xương cùng đi xuống dưới về phía mông, mặt sau đùi, phía sau ngoài bắp chân và bàn chân. Do vậy, khi tổn thương vị trí đau có thể ở trên toàn bộ đường đi của dây thần kinh. Nguyên nhân bệnh có thể do "cơ thể hư, khe cơ trống rỗng, phong hàn thấp nhân đó xâm phàm vào kinh lạc mà thành lý" (Tế sinh phương). Như vậy, nguyên nhan bên trong là cơ thể suy nhược, mệt mỏi quá độ, phòng thất suy tổn, nguyên nhân bên ngoài là 3 loại tà của phong, hàn, thấp.
- Bệnh sinh: Vốn cơ thể hư nhược, cảm nhận khí của phong, hàn, thấp tà xâm nhập vào kinh lạc, khớp, cơ bắp, dẫn tới khí huyết vận hành không thông, bí tắc mà thành. Túc thái dương bàng quang kinh là đường thông chủ yếu, ngoài ra có thể liên cập đến phần nhánh dưới của Túc dương minh vị kinh. Khi kinh lạc chịu sự xâm tập của phong, hàn, thấp tà, khí huyết vận hành không thông, dẫn tới các chỗ chân tay cơ thể, khớp, cơ bắp đau mỏi nặng nề, tê dại, co duỗi bất lợi hoặc sưng chướng, là những biểu hiện đau dây thần kinh tọa.
2.3. Biện chứng luận trị:
*Chứng trạng: Khớp đùi đau mỏi, co duỗi bất lợi, vận động không linh hoạt, trường hợp thiên về phong thì đau không có chỗ cố định, sợ gió lạnh, rêu lưỡi trắng hoặc nhớt, mạch phù; Trường hợp thiên về hàn thì đau có chỗ cố định, gặp lạnh càng nặng, giữ ấm thì giảm, đau như dùi châm, cảm giác lạnh cục bộ, rêu lưỡi trắng, mạch huyền; trường hợp thiên về thấp thì nặng nề, tê dại, điểm đau cố định không di chuyển, khớp sưng chướng, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch nhu hoãn.
*Pháp điều trị: Ôn kinh tán hàn, khu phong lý thấp.
*Bài thuốc: Tuyên tý thang ("Bách nhất tuyển phương") gia giảm
- Khương hoạt
09g
- Phòng phong
09g
- Tần cửu
09g
- Xuyên ô
06g
- Thảo ô
06g
- Thương truật
09g
- Mễ nhân
09g
- Xích thược
09g
- Ngưu tất
09g
- Hải phong đằng
09g
- Hoàng kỳ
09g
*Ý nghĩa bài thuốc:
Đau thần kinh tọa thuộc phạm trù "chứng tý" của Y học cổ truyền, nó phát sinh do bên trong chính khí không đầy đủ, bên ngoài ngoại tà xâm tâp, ngoại tà là 3 khí phong, hàn, thấp đan xen, gộp lại mà thành tê. Phòng phong khu phong: Khương hoạt, Độc hoạt thì khu phong tán hàn; Xuyên ô, Thảo ô có thể ôn kinh tán hàn; Thương truật, Mễ nhân hóa thấp; Tần cửu, Ngưu tât, Hải phong đằng như gân hoạt lạc; Xích thược hoạt huyết chỉ thông; Hoàng kỳ phù trợ chính khí. Bài thuốc như vậy để on kinh tán hàn khu phong lý thấp.
*Phương pháp châm cứu:
+ Châm cơ thể:
- Chọn huyệt chủ: Hoàn khiêu, Ủy trung, Thừa sơn, Côn lôn
- Phương pháp châm: Mỗi lần lấy 2 - 4 huyệt, lưu kim 20 - 30 phút hoặc dùng điện châm, trường hợp triệu chứng hàn rõ rệt đổi dùng ôn châm. Mỗi một ngày hoặc cách ngày 1 lần, 10 lần là 1 liệu trình.
+ Nhĩ châm:
Chọn huyệt: Đốt sống lưng, Tọa cốt, Tuyến thận thượng
Theo: đông y gia truyền